고(苦)와 락(樂)의 과(果)와 보(報)의 기준
「행위가 가지는 과(果)와 보(報)의 법칙성」
[Ⅰ] 십사도(十邪道)와 십정도(十正道)
• dukkhudrayasuttaṃ (AN 10.143-괴로움을 낳음 경)
“dukkhudrayañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi sukhudrayañca. taṃ suṇātha ... pe ... katamo ca, bhikkhave, dukkhudrayo dhammo? micchādiṭṭhi ... pe ... micchāvimutti — ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhudrayo dhammo. katamo ca, bhikkhave, sukhudrayo dhammo? sammādiṭṭhi ... pe ... sammāvimutti — ayaṃ vuccati, bhikkhave, sukhudrayo dhammo”ti. dasamaṃ.
비구들이여, 괴로움을 낳는 법과 즐거움을 낳는 법을 설할 것이다. 그것을 들어라 … 비구들이여, 무엇이 괴로움을 낳는 법인가? 삿된 견해 … 삿된 해탈 ㅡ 비구들이여, 이것이 괴로움을 낳는 법이라고 불린다. 비구들이여, 무엇이 즐거움을 낳는 법인가? 바른 견해 … 바른 해탈 ㅡ, 비구들이여, 이것이 즐거움을 낳는 법이라고 불린다.
• dukkhavipākasuttaṃ (AN 10.144-괴로움의 보(報) 경)
“dukkhavipākañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi sukhavipākañca. taṃ suṇātha ... pe ... katamo ca, bhikkhave, dukkhavipāko dhammo? micchādiṭṭhi ... pe ... micchāvimutti — ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhavipāko dhammo. katamo ca, bhikkhave, sukhavipāko dhammo? sammādiṭṭhi ... pe ... sammāvimutti — ayaṃ vuccati, bhikkhave, sukhavipāko dhammo”ti. ekādasamaṃ.
비구들이여, 보(報)가 괴로움인 법과 보(報)가 즐거움인 법을 설할 것이다. 그것을 잘 들어라 … 비구들이여, 무엇이 보(報)가 괴로움인 법인가? 삿된 견해 … 삿된 해탈 ㅡ 비구들이여, 이것이 보(報)가 괴로움인 법이라고 불린다. 비구들이여, 무엇이 보(報)가 즐거움인 법인가? 바른 견해 … 바른 해탈 ㅡ 비구들이여, 이것이 보(報)가 즐거움인 법이라고 불린다.
[Ⅱ] 십악업(十惡業)과 십선업(十善業)
• dukkhudrayasuttaṃ (AN 10.187-괴로움을 낳음 경)
“dukkhudrayañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi sukhudrayañca. taṃ suṇātha ... pe ... katamo ca, bhikkhave, dukkhudrayo dhammo? pāṇātipāto ... pe ... micchādiṭṭhi — ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhudrayo dhammo.
“katamo ca, bhikkhave, sukhudrayo dhammo? pāṇātipātā veramaṇī ... pe ... sammādiṭṭhi — ayaṃ vuccati, bhikkhave, sukhudrayo dhammo”ti. dasamaṃ.
비구들이여, 괴로움을 낳는 법과 즐거움을 낳는 법을 설하겠다. 그것을 들어라 … 비구들이여, 무엇이 괴로움을 낳는 법인가? 살생(殺生) … 사견(邪見) ㅡ 비구들이여, 이것이 괴로움을 낳는 법이라고 불린다. 비구들이여, 무엇이 즐거움을 낳는 법인가? 불살생(不殺生) … 정견(正見) ㅡ 비구들이여, 이것이 즐거움을 낳는 법이라고 불린다.
• vipākasuttaṃ (AN 10.188-괴로움의 보(報) 경)
188. “dukkhavipākañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi sukhavipākañca. taṃ suṇātha ... pe ... katamo ca, bhikkhave, dukkhavipāko dhammo? pāṇātipāto ... pe ... micchādiṭṭhi — ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhavipāko dhammo.
“katamo ca, bhikkhave, sukhavipāko dhammo? pāṇātipātā veramaṇī ... pe ... sammādiṭṭhi — ayaṃ vuccati, bhikkhave, sukhavipāko dhammo”ti. ekādasamaṃ.
비구들이여, 보(報)가 괴로움인 법과 보(報)가 즐거움인 법을 설할 것이다. 그것을 들어라 … 비구들이여, 무엇이 보(報)가 괴로움인 법인가? 살생(殺生) … 사견(邪見) ㅡ 비구들이여, 이것이 보(報)가 괴로움인 법이라고 불린다. 비구들이여, 무엇이 보(報)가 즐거움인 법인가? 불살생(不殺生) … 정견(正見) ㅡ 비구들이여, 이것이 보(報)가 즐거움인 법이라고 불린다.
[Ⅲ] 다섯 쌍의 법들 ㅡ kodhapeyyālaṃ (AN 2.181-190 – 성냄의 반복) & akusalapeyyālaṃ (AN 2.191-200 – 불선(不善)의 반복)
• ①kodho ca upanāho ca ... pe ... ②makkho ca paḷāso ca... ③issā ca macchariyañca... ④māyā ca sāṭheyyañca... ⑤ahirikañca anottappañca
①성냄과 원한 … ②저주와 횡포 … ③질투와 인색 … ④사기와 교활 … ⑤자책(自責)에 대한 두려움 없음과 남의 책망에 대한 두려움 없음
※ 이 중의 ①~④는 스승이 버려야 한다고 알려준 마음의 오염원으로 나타나는데, 이것들을 버리기 위해서 중도(中道-majjhimā paṭipadā)가 있다고 합니다.
<법의 상속자 경(M3) & 옷감에 대한 비유의 경(M7)>
• akkodho ca anupanāho ca... amakkho ca apaḷāso ca... anissā ca amacchariyañca... amāyā ca asāṭheyyañca... hirī ca ottappañca
성냄 없음과 원한 없음 … 저주 없음과 횡포 없음 … 질투 없음과 인색 없음 … 사기 없음과 교활 없음 … 자책(自責)에 대한 두려움과 남의 책망에 대한 두려움
dveme, bhikkhave, dhammā dukkhudrayā... dveme, bhikkhave, dhammā sukhudrayā... dveme, bhikkhave, dhammā dukkhavipākā... dveme, bhikkhave, dhammā sukhavipākā... katame dve? akkodho ca anupanāho ca... amakkho ca apaḷāso ca... anissā ca amacchariyañca... amāyā ca asāṭheyyañca... hirī ca ottappañca. ime kho, bhikkhave, dve dhammā sukhavipākā”ti.
이런 두 가지 괴로움을 초래하는 법 … 이런 두 가지 즐거움을 초래하는 법 … 이런 두 가지 보(報)가 괴로움인 법 … 이런 두 가지 보(報)가 즐거움인 법 이 있다. 무엇이 둘인가? 성냄과 원한 … 저주와 횡포 … 질투와 인색 … 사기와 교활 … 자책(自責)에 대한 두려움 없음과 남의 책망에 대한 두려움 없음이다. 비구들이여, 이런 두 가지 보(報)가 즐거움인 법이 있다.